Trzy minuty: przegląd filmów fabularnych – poruszające wspomnienia z przedwojennej Polski

Ile czasu potrzebuje reżyser, aby uchwycić historię? David Kurtz Takes Three Minutes to spokojny europejski film wakacyjny, którego akcja toczy się w pierwszej połowie ubiegłego wieku przez członka rodziny z Brooklynu. Jest w pełni odtwarzany na początku innego filmu poświęconego dekodowaniu, niezachwianie potężny Trzy minuty: odcinek.

W oryginalnym amatorskim materiale 16 mm nie ma oczywistych odniesień do czasu ani miejsca: pełne zapału, szczęśliwe twarze hałaśliwych chłopców i rozpromienione dziewczyny. To, jak dowiadujemy się teraz od dokumentalistki Bianki Stichter, ma swoją siedzibę w małym polskim miasteczku Nasilsk. Film kręcono wśród ludności żydowskiej, która wówczas stanowiła połowę ludności. Było lato 1938 roku.

Stikter pozostawia nas siedzących z początkową utratą orientacji. Zmusza do świeżego spojrzenia na historię – i do bliższego spojrzenia. Oryginalny materiał filmowy był sprawą rodzinną. Nakręcony przez Davida Kurtza podczas wizyty w rodzinnym mieście jego ojca, został znaleziony w szafie na Florydzie w 2009 roku przez jego wnuka Glenna, którego głos słyszymy razem z Heleną Bonham Carter. Następnie zwrócił uwagę na przedmioty swojego dziadka, kryminalistyczny projekt badawczy, który poskładał żydowski Nazielsk z tego pojedynczego fragmentu kodachromu. Zamrożone, oprawione i powiększone obrazy mówią o rzeczach każdego miasta: codziennych zwyczajach, dziwactwach architektonicznych, hierarchiach społecznych, pochodzeniu osobistym.

Ale większość ludzi pozostaje nierozpoznana. Bonham Carter w skrócie opisuje przybycie nazistowskich żołnierzy do Nasilska. Nadchodzący horror ma ogromną i ważną wagę do dbałości o szczegóły. Nazwy list zabytków. Tutaj w zasadzie są tylko twarze.

Gdyby materiał filmowy Davida Kurtza nie został znaleziony i przywrócony przez miesiąc w 2009 roku, wrak byłby fizycznie nie do oglądania. Wizerunek Stigtera jest powiązany zarówno z Holokaustem, jak i kruchością ruchomego obrazu. Podobnie jak relacja Abrahama Chaprudera o zabójstwie Kennedy’ego, przypominasz sobie o jej ograniczeniach. Tak czy inaczej, film nie może przywrócić zmarłych do życia. Ale może zawierać bezcenną wiedzę: życie przeżyło, jak i gdzie.

★★★★☆

W kinach w Wielkiej Brytanii od 2 grudnia