Cyril Lamb Coś nowego odkryli polscy archeolodzy pracujący przy wykopaliskach kościoła św. Franciszka z Asyżu w Krakowie; Uważa się, że jest to pierwsze tego typu odkrycie w kraju. Pierwsza proteza medyczna: prawie 300-letnie urządzenie pomogło mężczyźnie z rozszczepem podniebienia żyć wygodniej z tą chorobą.
Anna Spinek, antropolog z Instytutu Immunologii i Medycyny Doświadczalnej Hirzfelda w Polsce, wyjaśniła to odkrycie. Nauka bezpośrednia. „To pierwsze takie odkrycie nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Nie ma takich urządzeń w zbiorach instytucjonalnych i prywatnych (polskich i zagranicznych).
Urządzenie, określane jako orteza podniebienna, zostało zaprojektowane tak, aby pasowało do podniebienia. Pasuje do jamy nosowej mężczyzny, zastępując podniebienie twarde.
Rozszczepy występują, gdy podniebienie twarde lub podniebienie nie zamyka się podczas ciąży. Obecnie rozszczep podniebienia można wyleczyć chirurgicznie. Jednak 300 lat temu nie było ono dostępne dla człowieka. Zamiast tego znalazł inne rozwiązanie: to urządzenie, które włożył do ust jako protezę.
Autorzy zauważają w swojej pracy, że pierwsze próby uzupełnienia brakujących części podniebienia mogły być podejmowane już w starożytności. Demostenes (384-322 p.n.e.), grecki mówca, miał wrodzony rozszczep podniebienia i mógł wypełniać puste przestrzenie w ustach kamykami.
„Wyjątkowe” urządzenie składa się z dwóch części. Metalowa płytka imitująca podniebienie twarde jest przymocowana do wełnianej podkładki, zaprojektowanej w celu wygodnego mocowania urządzenia po umieszczeniu go w ustach.
Jak wynika z badania, podniebienie twarde zapobiega przedostawaniu się treści ustnej do jamy nosowej, co ułatwia połykanie, oddychanie i mówienie.
Z badania wynika, że proteza o długości 3,1 centymetra, zwana obturatorem podniebiennym, waży około 5,5 grama. Proteza ma ogólnie wklęsły kształt i jest zaprojektowana tak, aby zakrzywiała się w jamie nosowej, pozostawiając w jamie ustnej jamę podobną do naturalnego podniebienia twardego.
Aby lepiej poznać skład protezy, naukowcy zbadali ją pod skaningowym mikroskopem elektronowym i wykorzystali spektroskopię rentgenowską, która analizuje skład chemiczny próbki. Znaleźli skrawki metali wykonane głównie z miedzi, ze znacznymi ilościami złota i srebra. Zbadano również wełnę i stwierdzono, że zawiera śladowe ilości jodku srebra. Często dodaje się go do podkładu ze względu na jego właściwości antybakteryjne.
„Dzisiaj trudno ocenić, jak dobrze urządzenie zamykające było dopasowane i jak szczelne zapewniało szczelność” – napisali autorzy w swoim artykule. „Jednak współcześni pacjenci zmagający się z podobnymi problemami zdrowotnymi opisują stosowanie protezy, która zapewnia poprawę mowy (co jest ewidentne) i większy komfort podczas jedzenia”.
Badanie opublikowano w kwietniowym numerze miesięcznika „ Journal of Archaeological Science: raporty.
https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2024.104443
Zdjęcie na okładce: Ludzka czaszka znaleziona od tyłu w Polsce. Po lewej stronie widać brak podniebienia twardego. Zdjęcie po prawej stronie przedstawia sposób dopasowania złotej protezy. Źródło: Anna Spinek; © 2024 Elsevier Ltd / Live Science.
