Stadion Dziesięciolecia – słynny obiekt sportowy i pomnik polskiego komunizmu

Stadion Dziesięciolecia (oficjalna nazwa: Stadion Dziesięciolecia Manifestu Lipcowego) to wyjątkowy pomnik polskiego komunizmu. Budynek o charakterze socrealistycznym został otwarty w święto PRL 22 lipca 1955 roku. Ideą budowy było stworzenie miejsca, w którym władze komunistyczne mogłyby bratać się ze społeczeństwem. Stadion stał się symbolem: areną spotkań z ludźmi. Przez kolejne lata odbywało się w nim wiele różnorodnych wydarzeń, głównie o charakterze sportowym. 6 września 2008 roku na stadionie odbył się finał Red Bull X-Fighters Series. Na zakończenie imprezy Minister Sportu i Turystyki Mirosław Drzewiecki dokonał oficjalnego zamknięcia Stadionu Dziesięciolecia. Niedługo potem rozpoczął się proces jego rozbiórki, a na miejscu ikonicznej budowli powstał Stadion Narodowy.

Początkowy pomysł budowy nowego obiektu sportowego w Warszawie powstał na początku lat pięćdziesiątych. W 1953 roku Towarzystwo Architektów Polskich zorganizowało konkurs architektoniczny na budowę stadionu olimpijskiego dla stolicy. Wygrał go zespół architektów: Jerzy Hrniewiecki, Zbigniew Ihnatowicz i Jerzy Sołtan, a za nimi Marek Lekam i Czesław Rajewski. Niedługo potem zapadła decyzja o powierzeniu Warszawie organizacji V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów w 1955 roku, co znacznie przyspieszyło prace (główną areną wydarzenia miał stać się Stadion Dziesięciolecia). Prace budowlane rozpoczęto w sierpniu 1954 roku. Z gruzu zniszczonej podczas II wojny światowej zabudowy Warszawy wykonano koronę i most obiektu pod przyszłe trybuny.

Widok ogólny stadionu z lat 60-tych XX wieku. Źródło: Architektura Zarząd Główny stowarzyszenia Architektów RP Wojskowy Instytut Geograficzny Warszawa

Inspirację dla swojego projektu Jerzy Hryniewiecki czerpał z architektury Zakazanego Miasta w Pekinie. Teren, na którym powstał stadion, znajdował się w dzielnicy Kamionki, pomiędzy Saską Kypą a Starym Miastem w Pradze; W okresie międzywojennym wchodziło w skład portu Braske. Ponadto jeszcze po wojnie na terenie przyszłego stadionu znajdowała się niewielka liczba drewnianych budynków na przedmieściach.

Stadion Dziesięciolecia był obiektem olimpijskim. Stadion posiadał pełnowymiarowe boisko do piłki nożnej, otoczone 8-torową bieżnią lekkoatletyczną o długości 400 metrów. Zgodnie z projektem otwarte trybuny ze stałymi drewnianymi siedziskami mogły pomieścić 71 008 widzów, choć w czasie większych imprez masowych mogły pomieścić około 100 000 widzów. W sąsiedztwie stadionu znajdował się parking na 900 pojazdów, boisko treningowe, mała hala treningowa, park rekreacyjny oraz nieistniejący dziś budynek dla dziennikarzy.

Po 11 miesiącach budowy – rekordu świata jak na obiekt tej wielkości – stadion został uroczyście otwarty w najważniejsze święto narodowe PRL, 22 lipca 1955 r., w 11. rocznicę ogłoszenia Manifestu Komitetu Polskiego Wyzwolenia Narodowego. Zbiegł się także w czasie V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów. Po niezwykle hucznej uroczystości ludowej odbyła się inauguracyjna impreza sportowa, której kulminacyjnym punktem był towarzyski mecz piłki nożnej pomiędzy przedstawicielami miast Warszawy i Katowic (wówczas Stalinnogrodu), który zakończył się wynikiem 1:2 dla gości.

Obiekt ten stał się stadionem reprezentacyjnym stolicy, przejmując tę ​​rolę od Stadionu Wojska Polskiego w Warszawie. Do końca PRL-u odbywały się tu najważniejsze wydarzenia sportowe w kraju. Stadion Dziesięciolecia służył także celom kulturalnym i propagandowym. Organizowano tu koncerty, imprezy masowe, dożynki i ważne rocznice władz socjalistycznych w Polsce. W 1968 roku podczas Ogólnopolskich Dożynek Richard Civic podpalił się na trybunach w proteście przeciwko agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Jego śmierć upamiętnia tablica na fasadzie.

17 czerwca 1983 roku podczas swojej drugiej podróży apostolskiej do Polski Jan Paweł II odprawił na stadionie uroczystą Mszę św. 17 kwietnia 1983 roku na stadionie odbył się ostatni mecz eliminacyjny reprezentacji Europy w piłce nożnej. Od tego czasu ogromny obiekt niszczał, a jego remont lub przebudowę uznano za nieekonomiczną. W zamian za utrzymanie obiektu miasto wydzierżawiło stadion na cele komercyjne. Na jej koronie otwarto słynny „Garmark Europe”, składający się z ponad 5000 dealerów. Był to jeden z największych rynków na kontynencie.

Projekt Jarmark Europe funkcjonował do 30 września 2007 roku. Rok później rozpoczęto próbne prace wykopaliskowe, mające na celu rozpoznanie terenu, na którym miał powstać nowy stadion i przygotowanie dokumentacji przetargowej. W miejscu Stadionu Dziesięciolecia w latach 2007-2011 powstał Nowy Stadion Narodowy, który był jednym ze stadionów, na których odbywały się Mistrzostwa Europy w piłce nożnej w 2012 roku, a od 2012 roku jest stadionem macierzystym reprezentacji Polski w piłce nożnej.

Pozostałości ruin Stadionu Dziesięciolecia (w tym tunele, tablice pamiątkowe i Budynek Administracji) można zobaczyć podczas Zwiedzania Historycznego Stadionu Narodowego.

źródło: Radio Polska 24.pl, Zabawne sporty.onet.pl

Przeczytaj także: Architektura w Polsce | Architektura PRL | miasto | data | Ciekawe fakty | Warszawa